Toepasselijk recht op arbeidsovereenkomst
16 - 02 - 2016
Ik krijg niet vaak de vraag voorgelegd welk recht van toepassing is op een arbeidsovereenkomst. Toch komt die vraag regelmatig in procedures aan de orde, ook in deze uitspraak van de kantonrechter Almere (http://bit.ly/1K8hlBr).
Wettelijk kader
Om te kunnen bepalen welk recht van toepassing is op een arbeidsovereenkomst met internationale aspecten, moeten een aantal stappen worden doorlopen. Voor nieuwe gevallen geldt de Rome I-Verordening ((EG) nr. 593/2008). In sommige gevallen is het EVO-verdrag van toepassing gebleven, onder andere als de arbeidsovereenkomst is gesloten vóór 17 december 2009. De systematiek in beide regelingen is op hoofdlijnen vergelijkbaar.
Stappenplan
Art. 6 lid 2 EVO geeft aan welke stappen doorlopen moeten worden. Op de arbeidsovereenkomst is het recht van toepassing van het land waar de werknemer:
- (a) gewoonlijk zijn arbeid verricht, zelfs wanneer hij tijdelijk elders tewerk is gesteld, of,
- (b) indien een dergelijk land niet kan worden aangewezen, het recht van de vestigingsplaats van de werkgever.
In bijzondere gevallen kan een beroep worden gedaan op de ‘exceptieclausule’, als gelet op alle omstandigheden, een nauwere band bestaat met een ander land. In die gevallen geldt het recht van dat andere land.
Uit de rechtspraak blijkt duidelijk dat eerst a) moet worden afgevinkt. Pas als er geen gewoonlijk werkland kan worden vastgesteld, mag uitgeweken worden naar het land van de vestigingsplaats (b). Pas daarna mag worden gekeken naar de mogelijke toepasbaarheid van de exceptieclausule. Een beroep daarop mag echter niet te snel worden aangenomen, omdat de rechtszekerheid in het geding zou brengen. Dat heeft het Hof van Justitie bepaald in het arrest inzake Boedecker/Schlecker (HvJ EU 12 september 2013, nr. C-64-12, JAR 2013, 250).
Kan een rechtskeuze oplossing bieden?
Artikel 6 EVO ziet specifiek op individuele arbeidsovereenkomsten. In het eerste lid is opgenomen dat een rechtskeuze mogelijk is, maar dat heeft geen effect op de dwingendrechtelijke bepalingen uit het recht dat op grond van het tweede lid van toepassing is. Een rechtskeuze moet expliciet worden gedaan, het recht van een ander land moet daarin worden uitgesloten.
In de literatuur is men niet onverdeeld over wat onder dwingendrechtelijke bepalingen (in het Nederlandse arbeidsrecht) moet worden verstaan. De algemene opinie is dat zowel de bepalingen waarvan helemaal niet afgeweken kan worden, als bepalingen van driekwart dwingend recht daaronder vallen. De bepalingen in EVO en Rome I zijn gemaakt er bescherming van werknemers en van driekwart dwingend recht kunnen werkgever en werknemer niet op individueel niveau afwijken, dus die bepalingen blijven van toepassing.
Hoe zit het in deze zaak?
In dit geval was de werknemer in dienst bij Sun Chemical. Hij had de Belgische nationaliteit en woonde in Antwerpen. In 1999 sluit hij een arbeidsovereenkomst met Sun Chemical, een Belgische vennootschap, voor de voltijdse functie van Personnel Manager. In 2003 sluit hij ook een arbeidsovereenkomst met Sun Chemical te Lelystad, ook voor de voltijdse functie van Personnel Manager. Enkele maanden later komt daar een addendum bij, dat van toepassing wordt verklaard op beide arbeidsovereenkomsten (ook de arbeidsovereenkomst naar Nederland recht) en alle addenda. Het bestaat uit één artikel:
“De werkgever en de werknemer komen uitdrukkelijk overeen dat als berekeningsbasis voor de sociale voordelen als daar zijn de ontslagvergoeding, boven wettelijk pensioen (2de pijler), en andere sociale voordelen, het volledige maandloon zal gehanteerd worden. Zowel het maandloon betaald in Nederland als het maandloon betaald in België zullen gebruikt worden als berekeningsbasis. (..)”
De kantonrechter oordeelt dat dit addendum geen zelfstandige rechtskeuze is. Verder staat vast dat de werkzaamheden voornamelijk in Nederland werden verricht en dat Sun Chemical in Nederland was gevestigd. Het Nederlands recht is van toepassing en dus ook het BBA 1945, omdat het een oude zaak betrof. Dat er connecties waren met België was onvoldoende om de exceptieclausule toe te passen.
