Wijziging van arbeidsvoorwaarden in tijden van crisis; kan dat?

Arbeidsrecht

Kan een werkgever eenzijdig de arbeidsvoorwaarden van een werknemer wijzigen, zoals bijvoorbeeld het verlagen van het salaris of het terugbrengen van de arbeidsduur? Voor werkgevers zou dat een oplossing kunnen zijn in tijden van crisis. In dit artikel bespreken wij of een werkgever eenzijdig arbeidsvoorwaarden kan aanpassen, met of zonder eenzijdig wijzigingsbeding.

Slechte economische tijden

Na jaren van goede economische vooruitzichten, gaat het aanzienlijk minder met de economie. De KvK berichtte op 8 december 2022 (link) dat het aantal faillissementen onder mkb’ers sinds augustus 2022 aanzienlijk in de lift zit. ABN AMRO voorspelde eerder al dat in 2022 het aantal faillissementen zal stijgen en de torenhoge inflatie heeft ook een flinke impact. Tegelijkertijd stijgt het aantal mensen dat een WW-uitkering ontvangt. Ondernemers moeten zich dus voorbereiden op moeilijkere tijden, alhoewel dat natuurlijk per branche zal verschillen.

In dit artikel lees je stap voor stap hoe een reorganisatie moet worden doorgevoerd.

Wat is een eenzijdig wijzigingsbeding?

In veel arbeidsovereenkomst staat een eenzijdig wijzigingsbeding opgenomen. Zo’n afspraak betekent dat de werkgever het recht heeft om eenzijdig arbeidsvoorwaarden aan te passen. Dat klinkt als een gouden afspraak voor werkgevers. Mag dat dan zomaar? En waarom wordt daar niet veel meer gebruik van gemaakt?

Het korte antwoord is dat het zeer moeilijk is om daar gebruik van te maken. De werkgever moet beschikken over:

“een zodanig zwaarwichtig belang […] dat het belang van de werknemer dat door de wijziging zou worden geschaad, daarvoor naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid moet wijken.”

Rechters gaan hier streng mee om. Eenzijdige wijziging is daarom niet gemakkelijk, ook niet als een eenzijdig wijzigingsbeding is afgesproken. In deze uitspraak oordeelde het Hof Arnhem-Leeuwarden (link) dat een werkgever niet mocht afwijken van een individuele afspraak over reiskosten, ook al was een cao van toepassing met een minder gunstige reiskostenregeling. De wens om arbeidsvoorwaarden te harmoniseren was niet zwaarwegend.

Goed werkgeverschap

Kan een werkgever helemaal niet eenzijdig arbeidsvoorwaarden wijzigen als er geen eenzijdig wijzigingsbeding is afgesproken? Jawel, in de rechtspraak is daar ook een manier voor ontwikkeld. In 2008 bepaalde de Hoge Raad (link) in de Stoof/Mammoet-zaak dat een werknemer soms op basis van goed werknemerschap (art. 7:611 BW) verplicht is om een wijzigingsvoorstel te accepteren.

De rechter moet beoordelen of:

• Sprake is van een wijziging van omstandigheden en zo ja, wat de aard is van die omstandigheden;
• Het door de werkgever gedane voorstel, gelet op alle omstandigheden zoals het belang van de werkgever en de positie van de betrokken werknemer, redelijk is;
• Aanvaarding van het redelijke voorstel in het licht van de omstandigheden van het geval, in redelijkheid van de werknemer kan worden gevergd.

Jarenlang is er discussie geweest of deze regeling alleen kan worden toegepast bij individuele wijzigingen, of dat het van toepassing is op collectieve wijzigingen. De Hoge Raad heeft daar op 25 november 2022 (link) duidelijkheid over gegeven.

Heb je er in de praktijk iets aan als werkgever?

In de praktijk is het niet gemakkelijk om eenzijdig arbeidsvoorwaarden te wijzigen. Tegelijkertijd is het moeilijk om er in algemene zin een hard antwoord op te geven. Het hangt altijd af van de specifieke omstandigheden. Wat is de aanleiding van de gewenste wijziging? Om wat voor soort arbeidsvoorwaarde gaat het en wat is de impact op de werknemer? Heeft de OR ingestemd met de wijziging en zijn er andere relevante omstandigheden?

De rechter zal al die omstandigheden moeten afwegen om na te gaan of het belang van de werkgever zo zwaar weegt dat het belang van de werknemer moet wijken. BVDV heeft de ervaring om de juiste afweging te maken én alternatieve scenario’s, zoals een reorganisatie of surseance, te bespreken.

Meer weten over het wijzigen van arbeidsvoorwaarden, neem dan vrijblijvend contact op.