Alcohol- en drugstesten op het werk; mag dat?

Arbeidsrecht

Privacy is in toenemende mate een hot item. De Algemene verordening gegevensbescherming (AVG) is sinds mei 2018 van kracht in de hele EU en daardoor wordt privacy ook in de arbeidsrelatie steeds belangrijker. Werkgevers ontkomen niet meer aan privacyregels, maar zijn ook verantwoordelijk voor de veiligheid van hun werknemers. Zeker bij gevaarlijk werk, zou een alcohol- of drugstest uitkomst kunnen bieden, maar is dat toegestaan?

Alcohol- en drugstesten alleen toegestaan met wettelijke basis

De Autoriteit Persoonsgegevens (AP) heeft in maart 2019 bekend gemaakt wat haar visie is op dit gebied. Volgens de AP is het alleen toegestaan om werknemers alcohol- en/of drugstesten te laten ondergaan als daar een wettelijke grondslag voor is. Die wettelijke grondslag is er bijvoorbeeld bij piloten, kapiteins, machinisten en trambestuurders. Een volledig overzicht staat hier opgesomd.

De AP is zo streng omdat het afnemen van een alcohol- of drugstest verwerking van bijzondere (medische) persoonsgegevens tot gevolg heeft. Het verwerken van bijzondere persoonsgegevens is maar heel beperkt toegestaan.

In dit ARTIKEL lees je alles over de privacycheck van BVDV

Uitbreiding wettelijke grondslag voor testen van werknemers

Voordat de AVG van kracht werd, hebben werkgevers ervoor gepleit om de grondslag voor dergelijke testen van werknemers uit te breiden. Die uitbreiding moet namelijk worden opgenomen in de Uitvoeringswet AVG. De werkgevers hebben echter geen gewillig oor gevonden bij de Minister. Die oproep werd gedaan nadat de AP van leer trok tegen Uniper dat alcohol- en drugstesten uitvoerde om de veiligheid in kolen- en gascentrales te kunnen waarborgen. Volgens de AP had Uniper niet aangetoond dat het noodzakelijk was om de werknemers op die manier te controleren. Het HR-beleid met alcohol- en drugstesten (en zelfs de inzet van drugshonden!) en de verplichting om de werkgever op de hoogte te stellen van medicijngebruik, moest dus worden afgeschaft.

Alcohol- en drugstesten op de werkvloer

Overtreding van de privacyregels kan ertoe leiden dat de AP een (grote) boete oplegt, maar mag de uitslag van een test wel worden gebruikt in een ontslagprocedure? Het korte, en te ongenuanceerde antwoord op die vraag is; JA, maar…

Een hele bekende zaak is de ontslagzaak die op Aruba speelde tussen mevrouw Dirksz en Hyatt. De werkneemster werd ontslagen nadat zij bij een steekproef positief testte op drugs en niet wilde deelnemen aan een afkickprogramma. De Hoge Raad stond het beleid met willekeurige drugstesten toe en liet het ontslag in stand. Het is overigens de vraag of de Hoge Raad nu tot dezelfde conclusie zou komen, aangezien toen alleen werd getoetst aan het EVRM.

Cameratoezicht op de werkvloer; is dat toegestaan? In dit ARTIKEL lees je of dat mag.

Bewijs dat is verkregen in strijd met privacy grondrechten, kan worden aangemerkt als onrechtmatig verkregen bewijs. In de arbeidsverhouding laten de meeste rechters onrechtmatig bewijs toe. Zeker als daaruit blijkt dat de werknemer zich ernstig heeft misdragen, zoals bij diefstal of dronkenschap op het werk. In een recente ontslagzaak bleek een werknemer goud te verduisteren tijdens het werk. De rechter stipte aan dat het bewijs wel onrechtmatig was, maar toch werd toegelaten:

Kantonrechter: Het zonder toestemming maken van video-opnamen van een persoon is weliswaar op zichzelf aan te merken als onrechtmatig, maar het belang van de waarheidsvinding prevaleert in dit geval.

In een bekende zaak over een werknemer van Dräger (die o.a. alcoholtesten produceert) werd niet eens gediscussieerd over de vraag of het resultaat van een afgenomen test bruikbaar was. De werknemer viel bij aankomst op het werk stomdronken van de fiets, overigens onvoldoende voor ontslag op staande voet.

Tips

Zoals wel duidelijk blijkt uit dit artikel, HR-beleid waarin is opgenomen dat werknemers mogen worden getest op invloed van alcohol- of drugstesten is niet toegestaan, behalve voor in de wet genoemde beroepen. Wil je toch beleid voeren om tegen te gaan dat werknemers onder invloed op het werk verschijnen, richt je dan op informatie en waarschuwingen. Vermoed je alcohol- of drugsgebruik of -misbruik, biedt de werknemer hulp aan en regel contact met de bedrijfsarts. En heb je een alcohol- of drugstest afgenomen, dan kan dat in de meeste gevallen toch gebruikt worden in een ontslagzaak.

Heb je vragen over drugs of alcohol op het werk en/of ontslag, neem dan vrijblijvend contact met ons op.